دهم اردیبهشت روز ملی خلیج فارس

خلیج فارس )یا شاخاب پارس( آبراهی که پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان بشمار می آید. خلیج فارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم میشود. در این میان سواحل شمالی خلیجفارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند. به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیج فارس و سواحل این آبراه در سطح بینالمللی، منطقهای مهم و راهبردی است .

نام تاریخی این خلیج، در زبانهای گوناگون، ترجمه عبارت »خلیج فارس« یا »دریای پارس« بودهاست. همچنین در تمام نقشههای سازمانهای بینالمللی نام رسمی این خلیج، »خلیج فارس« است. سازمان آبنگاری بینالمللی از نام »خلیج ایران« برای آن استفاده می کند.

تاریخچه پیدایش خلیج فارس

زمین شناسان معتقدند که در حدود پانصدهزار سال پیش، صورت نخستین خلیج فارس در کنار دشتهای جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. محدوده رسمی و بین المللی مرزهای آبی خلیج فارس بر اساس اعالم سازمان آبنگاری بین المللی: محدوده شمال شرقی خلیج فارس ودریای عمان است.

آب و هوای خلیج فارس خشک و نیمه استوایی است. بیشتر رودهای ورودی به این خلیج ۰۲۲ چشمه آب شیرین در کف و ۰۲ چشمه آب کامال شیرین در سواحل آن جریان دارند که منشا همگی آنها از کوههای زاگرس در ایران است. آبهای شیرینی که وارد خلیج فارس میشوند عمدتاً محدود به روان آبهای کوههای زاگرس در ایران و کوههای ترکیه و عراق است.

رودخانه های اروند، کارون، جراحی، مند، دالکی و میناب بزرگترین و پرآبترین رودخانههایی هستند که به خلیج فارس می ریزند که بیشتر سرچشمه های آنها در کوه های زاگرس قرار دارند.

ایران در راستای حفظ میراث فرهنگی، معنوی و تاریخی خود، روز 0۲ اردیبهشت ماه را که همزمان با اخراج پرتقالی ها از تنگه هرمز است، روز ملی خلیج فارس در تقویم رسمی خود ثبت کرده است.

جزایر خلیج فارس

جزایر زیادی در خلیج فارس وجود دارند که برخی از آنها از اهمیت باالیی برخوردارند و به کشور ایران تعلق دارند. این جزایر عبارتند از: قشم، کیش، جزیره خارک، ابوموسی، تنب بزرگ، تنب کوچک و جزیره الوان و سیریپ و … خلیج فارس در محور ارتباطی بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی آسیا، از نظر راهبردی در منطقه از جایگاه خاصی برخوردار است. بطور کلی، خلیج فارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، منابع انرژی فسیلی، و تاریخ و تمدن یک پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب می شود.

تثبیت نام خلیج فارس بر اساس دالیل تاریخی مورد بررسی و رسمیت یافته است.

دلایل تاریخی: در این خصوص در سالهای اخیر به اندازه کافی اسناد و کتاب منتشر شده است و نام خلیج فارس در کتب و منابع تاریخی و جغرافیایی مورد بررسی قرار گرفته است.

• اسناد سازمانهای بین المللی
• نقشههای رسمی و نیمه رسمی
• قراردادهای رسمی بین المللی
• کنوانسیونهای بین المللی

علت نام گذاری به خلیج فارس طبق اسناد تاریخی

در کتاب اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن از علت نام گذاری خلیج فارس را از دیدگاه عدهای از جغرافیدانان مشهور بیان نموده است. بطور نمونه کتاب سر آرنولد ویلسن Wilson Arnold Sir در سال 0۲۰۱ به نام خلیج فارس ( Gulf Persian (به چاپ رسیده است.

ویلسن ضمن نقد سابقه تاریخی و جغرافیایی خلیج فارس و بیان آثار نویسندگان مغرب زمین مشاهدات خود را نیز بیان کرده و نوشتهاست “هیچ آبراهی چه در گذشته و چه در حال حاضر برای زمین شناسان، باستان شناسان، تاریخ شناسان، جغرافیدانان، سیاحان و دانش پژوهان اهمیتی بیشتر از خلیج فارس نداشته است این آبراه از هزاره قبل از میالد تا کنون از هویت فارسی و ایرانی برخوردار است.

خلیج فارس در دوره هخامنشی

نقل از سفرنامه فیثاغورث ۲۷۲ قبل از میالد تا سال 0۲۲۱ در تمام منابع مکتوب جهان نام خلیج فارس و یا معادلهای آن در دیگر زبانها ثبت شده است.

یونانیان و تاریخ باستان

در تمامی نقشههای کهن نام خلیج فارس را ثبت شدهاست. یونانیهای باستان، از جمله بطلمیوس، این خلیج را »پرسیکوس سینوس« یا »سینوس پرسیکوس« که همان خلیج پارس است نامیدند از آنجا که این نام برای نخستین بار برگرفته از منابع غیر ایرانی بود، هیچ نژادی در آن وجود نداشت و یونانیان بودند که اول بار، سرزمین ایران را »پارسه« و »پرسپولیس« یعنی شهر یا کشور پارسیان نامیدند. در سایر منابع نیز خلیج فارس با لفظ پرسیکون کای تاس (Persikonkaitas (نام بردهاند. مورخان دوران اسکندر نیز از این آبراه به نام »پرسیکون کیت« یاد میبرد.

گزنفن (Xenophon )تاریخ نگار یونانی هم از آبهای جنوب ایران به نام خلیج فارس یا خلیج پارسیان یاد کرده است. نام آبراه پارس همیشه »خلیج فارس« است، این آبراه برای ایرانیان که صاحب حکومت های مقتدر بوده و امپراتوریهای آن در سدههای متوالی گسترده بوده، هم از نظر تاریخی و سوق الجیشی و هم از نظر نظامی اهمیت داشته است تا بدینوسیله بتوانند با کشتیهای خود به دریای بزرگ دسترسی پیدا کرده وبه و قدرت تاریخی خود را حفظ کند.

در دوران معاصر

منابع تاریخی و جغرافیائی دنیا، خلیج فارس را تنها نام مستند تاریخی می دانند. وزارت امورخارجه بریتانیا درباره نام این آبراه، هم به صراحت نام خلیج فارس را صحیح دانستهاست. تحریف نام “خلیج فارس” سناریویی بود که بعد از ملی شدن صنعت نفت طراحی شد.

سازمان ملل و سازمانهای بینالمللی نیز بر اصالت تاریخی و حقوقی نام خلیج فارس تاکید دارند. باید توجه داشت که از لحاظ تاریخی سرزمین های عربی به مدت 0۰۲۲ سال جز امپراطوری عثمانی بودند. (جنگ بین الملل اول)

تلاش های دولت ایران در برابر تغییر نام 

دولت ایران در روز 13 مرداد سال 1337  به دلیل تغییر نام خلیج فارس به خلیج عربی از سوی عراق و برخی دیگر از کشورهای عربی اعتراض خود را به دولت جدید عراق و مصر اعالم کرد. سپس گمرک و پست ایران از قبول محموله هایی که به جای خلیج فارس نام خلیج عربی بر روی آن نوشته شده بود، خودداری کرد.

ایران همچنین در مجامع و کنفرانسهای بینالمللی نیز در صورت به کار بردن این اصطالح ساختگی از سوی نمایندگان کشورهای عرب واکنش نشان داده است.

در یازدهم شهریور سال 0۱۷0 هنگامی که نخست وزیر جمهوری یمن در اجالس سران جنبش عدم تعهد که در جاکارتا پایتخت اندونزی برگزار میشد، از نام ساختگی خلیج عربی استفاده کرد، با اعتراض شدید نمایندگان ایرانی رو به رو شد. او سرانجام از نمایندگان ایران عذرخواهی کرد .

جمع آوری و تدوین: شکوفه اقبالی وثیق، عضو هیئت موسس موسسه آموزش عالی عمران و توسعه